ပုံ့ပုံ့ (စာပေဗိမာန်)
 

(ယမန်နေ့မှအဆက်)

ကိုးကွယ်ယုံကြည်သည့်    ဘာသာ အယူဝါဒအမျိုးမျိုး   ကွဲပြားကြသော ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူမျိုးအသီးသီး ငြိမ်းချမ်း ရေးနှင့် ချစ်ကြည်ရေးကို ရှေးရှုလျက် သင့်မြတ်စွာ နေထိုင်ရေးကို  ရည်မှန်း၍   အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင်  ရှေးက   ထွန်းကားခဲ့ သော   နာလန္ဒတက္ကသိုလ်ကို ပြန်လည် တည်ထောင်ရန် အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ ဂျပန် နှင့်    အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများမှ ရွေးချယ်သော အကြံပေးပညာရှင်အဖွဲ့ တွင် ၂၀၀၇  ခုနှစ်မှစ၍ ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။

အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်၊ သြစတြေး လျ၊ ဂျပန်၊  တရုတ်၊ ထိုင်း၊   မလေးရှားနှင့် စင်ကာပူ စသည့်နိုင်ငံများတွင် မြန်မာ စာပေ၊ စာကြည့်တိုက်နှင့်   သုတပညာ၊ မြန်မာ့သမိုင်းနှင့်   မြန်မာယဉ်ကျေးမှု ဆိုင်ရာ  သုတေသနစာတမ်းများစွာကို သွားရောက်ဖတ်ကြားခဲ့သည်။ မြန်မာ နှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ဆောင်းပါး၊ စာတမ်း၊ စာအုပ်များ ပြုစုခဲ့သည်။

ဘုရင့်နောင်      မင်းတရားကြီး အကြောင်းစာတမ်း (Accounts of King Bayinnaung’s Life and Hanthawady Hsinbyu-mya-shin Ayedawbone a record of his Campaigns) နှင့် မြန်မာ့ စာပေဝေဖန်ရေး    စစ်တမ်းအကျဉ်းချုပ် (Brief survey of Myanmar literary criticism) စသည့် စာတမ်းများနှင့် ၁၈ ရာစုက   မဟာရတနာပုံတိုက်တော်စိုး ရာဇသင်္ကြန်   အမတ်ကြီးရေးသည့် ဇင်းမယ်သမိုင်း   ရာဇဝင်ပေစာကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာသို့ ပြန်ဆိုတည်းဖြတ် ထုတ်ဝေသော     “Sithu  Gamani Thingyan (Maha Yadanabon Tike Taw Sowe).  Zinme   Yazawin” စာအုပ်တို့မှာ ထင်ရှားသည်။ ထို့ပြင် From the Librarian’s Window, Aspects of Myanmar History and Culture, Myanmar Wonderland အစရှိသည့်  စာအုပ်များမှာ   ရေးသား  ထုတ်ဝေပြီးဖြစ်သည်။ ထွန်းဖောင်ဒေး ရှင်းစာပေဆုကို ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် မြန်မာ စာပေ၊   မြန်မာစာကြည့်တိုက်ပညာနှင့် ပေပုရပိုက်အကြောင်း   ရေးသားထား သည့် From the Librarian’s Window  စာအုပ်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ၂၀၁၁ ခုနှစ် တွင်  Aspects of Myanmar History And Culture စာအုပ်ဖြင့်လည်းကောင်း ရရှိခဲ့သည်။ ယင်းစာအုပ်သည် ရန်ကုန်၊ ဘန်ကောက်၊ ပီနန်၊ စင်ကာပူ၊ အိုဆာ ကာနှင့် မီချီကန် စသည်တို့တွင် ကျင်းပ သည့် နိုင်ငံတကာ ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးပွဲများ မှာ   ဖတ်ကြားခဲ့သည့်   စာတမ်းအချို့ကို စုစည်းထုတ်ဝေခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ယင်း စာအုပ်ထဲတွင်   မြန်မာ့သမိုင်းဆိုင်ရာနှင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာဟူ၍   အခန်း နှစ်ခန်းခွဲကာ  စာတမ်း   ၁၀   စောင်ကို ထည့်သွင်းရေးသားထားသည်။ ယခုအခါ ဆရာကြီးသည် မြန်မာ့စာပေ ဆိုင်ရာ၊ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာနှင့် သမိုင်း ဆိုင်ရာ စာတမ်းပေါင်း ၅၀ ပါဝင်သည့် “Papers From My Shoulder Bag”  စာအုပ်ကို ရေးသားထုတ်ဝေပြီး ဖြစ်ပါသည်။ 

ဆရာကြီးနှင့် စာပေဗိမာန်ရေစက်

ဆရာကြီးနှင့် စာပေဗိမာန်ရင်းနှီးမှုကို ပြန်ပြောင်းတွက်စစ်လျှင် နှစ်ပေါင်း ၇၀ ခန့်ရှိခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ဆရာကြီး၏ဖခင် ပညာမင်းကြီး   စည်သူဦးကောင်းသည် စာဖတ်ဝါသနာကြီးသူပီပီ စာဖတ်ခန်း၏ စာအုပ်စင်ကြီးတစ်ခုတွင် မြန်မာနိုင်ငံဘာသာပြန်စာပေအသင်းနှင့် စာပေဗိမာန် စာအုပ်များ ပြည့်လျှံလျက်ရှိရာ စာဖတ် ဝါသနာပါသည့် ဆရာကြီးက အမြဲယူဖတ် ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ စာပေဗိမာန်နှင့် ရင်းနှီးခဲ့သည်ဟု ဆိုဖူးသည်။

ထိုစာအုပ်တိုင်းတွင်      ပါရှိသည့် “အမှောင်ခွင်း၍    အလင်းဆောင်အံ့” ဟူသည့် ဆောင်ပုဒ်ကို အထူးသဘောကျ သူဖြစ်သည်။ ဆရာကြီး၏   ဖခင်သည် ၁၉၅၁ ခုနှစ်မှ ကွယ်လွန်သည့် ၁၉၅၇ ခုနှစ်အထိ ပညာမင်းကြီးအဖြစ် ဆောင် ရွက်ခဲ့ပြီး အဖေက အထူးခင်မင်လေးစား သော ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်စာကြည့်တိုက် မှူး ဦးသိန်းဟန် (ဆရာဇော်ဂျီ)   က ကျောင်းသုံးစာအုပ် ပြုစုထုတ်ဝေရေးဌာန တွင် ညွှန်ကြားရေးမှူးအဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဖခင်က ဆရာဦးသိန်း ဟန် ရုံးခန်းသို့  မကြာခဏသွားသည်။ ထိုစဉ်က  ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနသည် စာပေဗိမာန်နှင့်ပူးပေါင်းပြီး လွတ်လပ်ရေး ရခါစ ကာလတွင် အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီခေတ် က ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော ကျောင်းသုံးစာအုပ်များ အစား ကျောင်းသုံးစာအုပ် အသစ်များကို စာပေဗိမာန်နှင့်ပူးပေါင်းပြီး ပြုစုထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။  ထိုအချိန်က   စာပေဗိမာန်၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဦးစံထွားသည် ဦးကောင်း ၏မိတ်ဆွေဖြစ်သကဲ့သို့  မိခင်ချင်းလည်း ခင်မင်ရင်းနှီးကြသည်။ ဖခင်  ဦးကောင်း ကြောင့်  ဆရာကြီး   ဦးသော်ကောင်း၏ ဘဝတစ်လျှောက်လုံး   စာပေဗိမာန်နှင့် ရင်းနှီးခဲ့သည်။

၁၉၅၁ - ၅၂ ခုနှစ်တွင် ဖခင်ဦးကောင်း ဦးဆောင်သည့် ပညာရေးလေ့လာရေး မစ်ရှင်အဖွဲ့နှင့်အတူ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ၏ စာကြည့်တိုက်မှူး ဆရာဦးသိန်းဟန်၊ စာပေဗိမာန်   အုပ်ချုပ်ရေးမှူး   ဆရာ ဦးစံထွားတို့လည်း လိုက်ပါပြီး အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်၊ မက္ကဆီကိုနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံ များသို့ ခြောက်လကြာ လေ့လာရေးခရီး သွားရောက်ခဲ့ပြီး ပြည်သူလူထုအတွက် စာကောင်းပေမွန်များ ထုတ်ဝေနိုင်ရေး၊ အထူးသဖြင့် မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းများ ပြုစု ရေးကိစ္စကို  အလေးထား လေ့လာခဲ့ကြ သည်။ ဖခင်ဖြစ်သူနှင့် ဆရာရင်း ဦးသိန်း ဟန် (ဆရာဇော်ဂျီ) နှင့် ဆရာဦးထင်ကြီး (တက္ကသိုလ် ထင်ကြီး)  တို့၏   တိုက်တွန်း တာဝန်ပေးချက်အရ ၁၉၆၄ ခုနှစ်ခန့်မှစ၍ စာပေဗိမာန်၏    လုပ်ဆောင်ချက်များ တွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ဆရာကြီးသည်    ဆရာကြီးဇော်ဂျီ၏ လက်ထောက်စာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေပြီ   ဖြစ်သည်။ ဆရာကြီးဇော်ဂျီ၏ တာဝန်ပေးလမ်းညွှန် မှုဖြင့်   စာပေဗိမာန်    စာကြည့်တိုက် သင်တန်းများကိုလည်း   ဆရာတိုက်စိုး နှင့်အတူ တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် စာပေဗိမာန် ပြည်လမ်း၌ စာကြည့်တိုက် နှီးနှောဖလှယ်ပွဲ ပြုလုပ် ခဲ့ပြီး ယင်းဟောပြောချက်များကို စာကြည့် တိုက်လုပ်ငန်းနှင့် စာကြည့်တိုက်လက်စွဲ စာအုပ်များ ပြုစုထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဆရာ တိုက်စိုး၊ ဆရာမစမ်းစမ်းမေတို့နှင့်အတူ ဆရာကြီးဦးသော်ကောင်း ပြုစုထား သည့် မြန်မာစာပေစာစုစာရင်းကို စာပေဗိမာန် က  ၁၉၈၃  ခုနှစ်တွင်   စာအုပ်အဖြစ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း စာတည်းမှူး ချုပ် ဆရာမဒေါ်အုန်းကြည် လက်ထက် တွင် ‘မြန်မာ့ရည်ညွှန်းစာအုပ်ဟူသည်’ စာတမ်းကို  ရေးသားတင်သွင်းခဲ့သည်။ ယင်းမှ ဘာသာပြန်စာပေ စာတမ်းဖတ်ပွဲ (၁၉၈၇)   တွင်   ဆရာငြိမ်းကျော်နှင့် အတူ “ရှေးခေတ်ဘာသာပြန်သဘောနှင့် အထောက်အကူကျမ်းများ” စာတမ်းကို ရေးသားဖတ်ကြားခဲ့သည်။  အဓိကမှာ အစောဆုံးဘာသာပြန်ကျမ်းများ၊   ဗုဒ္ဓ သာသနာ၊ ပါဠိစာပေမှ မြန်မာပြန်စာပေ များအကြောင်း ဖြစ်သည်။ 

၁၉၈၇   ခုနှစ်တွင်   စာပေဗိမာန်က မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း   နှစ်ချုပ်စာအုပ်ကို စတင်ထုတ်ဝေခဲ့ရာ  စွယ်စုံနှစ်ချုပ် ပြုစု ထုတ်ဝေရေးကော်မတီတွင်    အဖွဲ့ဝင် အဖြစ်   ပါဝင်ခဲ့ပြီး   ဥက္ကဋ္ဌမှာ    ဆရာ ဦးမျိုးမင်း ဖြစ်သည်။   ထိုမှ   ရည်ညွှန်း ကျမ်းစာပေ ပြုစုထုတ်ဝေရေးအဖွဲ့တွင် ပါဝင်လာခဲ့ပြီး ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်   တာဝန်ယူ ခဲ့သည်မှာ ယနေ့တိုင်ဖြစ်သည်။   ဆရာ ဦးမျိုးသန့် စာတည်းမှူးချုပ် ဖြစ်လာချိန် တွင် ဆရာကြီးသည် အမျိုးသားစာပေဆု အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အမျိုးသားစာပေ စိစစ်ရွေးချယ်ရေးကော်မတီတွင် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်နှစ်ပေါင်းများစွာ ဆောင်ရွက် ခဲ့ပြီး ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်မှစ၍ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အထိ   ဥက္ကဋ္ဌတာဝန်   ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ကျန်းမာရေးအခြေအနေအရ    စာပေ တာဝန်များကို ရပ်နားခဲ့ရသည်။ 

ဆရာကြီးသည်   စာပေဗိမာန်က ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည့် မြန်မာ့စွယ်စုံ ကျမ်းတွဲသစ်များ ပြန်လည်ထုတ်ဝေရေး နှင့် မြန်မာဂန္ထဝင်အတွဲ ၁၀၀ စာစဉ်များ ထုတ်ဝေရေးတို့တွင်   စာတည်းအဖွဲ့၏ စာတည်းမှူးချုပ်အဖြစ်   တက်ကြွစွာ ဦးဆောင်ပါဝင်    ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ စာပေဗိမာန်၏   စာပေလုပ်ငန်းဟူသမျှ တွင်   ဆရာကြီး၏   အကြံဉာဏ်နှင့် ဦးဆောင်ကူညီမှုများ ပါဝင်ခဲ့သည်ချည်း ဖြစ်ပါသည်။

နိဂုံး

ဆရာကြီးသည်    မိမိသက်တမ်း တစ်လျှောက်    စာကြည့်တိုက်လောက၊ စာပေလောကတွင် စိတ်အားထက်သန်စွာ၊ စိတ်ပါဝင်စားစွာ ဝန်ဆောင်မှုပေးလျက် နှစ်ပေါင်း ၇၀ နီးပါး မြန်မာစာပေအကျိုး ကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သူဖြစ်သည်။   ယခု အသက် (၈၄) နှစ် အရွယ်အထိ စာကြည့် တိုက်များဖွံ့ဖြိုးရေး၊ စာအုပ်များ လှူဒါန်း ရေးနှင့်   ရှေးဟောင်း ပေ၊   ပုရပိုက်မှ စာကောင်းပေမွန်များကို ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်း (Digitization) နှင့် ထိန်းသိမ်းဖြန့်ဝေရေး လုပ်ငန်းများကို ကူညီဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ ဆရာကြီး၏ ဇနီးမှာ ဒေါ်ခင်သန်း (စာရင်းကိုင်ချုပ်ငြိမ်း) ဖြစ်ပြီး သားသမီး သုံးဦး  ထွန်းကားခဲ့သည်။   ဦးမင်းသော် ကောင်း၊ ဒေါက်တာသန့်သော်ကောင်း နှင့် ဦးမြတ်သော်ကောင်းတို့ ဖြစ်သည်။ ယခုအခါ ဆရာကြီးသည် အမှတ် ၅၂ ဘီ၊   သံလွင်လမ်း၊ ရန်ကုန်မြို့တွင် မိသားစုနှင့် အတူ နေထိုင်လျက်ရှိသည်။ ဆရာကြီး၏ အသက် ၇၅ နှစ်ပြည့် အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် “ဦးသော်ကောင်း ၇၅ နှစ်ပြည့် အထိမ်း အမှတ် မုဒိတာစာစု” စာအုပ်ကို ထုတ်ဝေ ခဲ့ပြီး အသက် နှစ် ၈၀ ပြည့်အထိမ်းအမှတ် အဖြစ် လည်း “ဆရာကြီး ဦးသော်ကောင်း နှစ် ၈၀ ပြည့်စာစုများ” စာအုပ်ကို ထုတ်ဝေ ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ သို့ပါ၍  ဆရာကြီး အသက် ၁၀၀ တိုင်အောင် မိသားစုနှင့်အတူ သက်ရှည်ကျန်းမာစွာနေထိုင်ပြီး အသက် နှစ် ၁၀၀ ပြည့်အတွက် အမှတ်တရစာစု များ   ဆက်လက်    ထုတ်ဝေနိုင်ပါစေ ကြောင်း ဆုတောင်းမေတ္တာပို့သပါသည်။

စာကြည့်တိုက်လုပ်ငန်းများ၊ မြန်မာ စာပေ၊   မြန်မာသမိုင်းနှင့်    မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ သုတေသနပြုလုပ် ခြင်း၊  စာတမ်းများ   ရေးသားခြင်း၊ အထက်ပါ   ပညာရပ်နယ်ပယ်တွင် စွမ်းစွမ်းတမံ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် အတွက်   ဆရာကြီးသည် စာကြည့်တိုက်   တပည့်အပေါင်းတို့၏ ခိုနားရာအရိပ် သစ်ပင်ကောင်းကြီး ဖြစ်ပါကြောင်း ဂါရဝတရားရှေ့ထား၍ ဂုဏ်ပြုရေးသား လိုက်ရပါသည်။

စာပေထဲကလူ၊ လူထဲကစာ

စာထဲမှာ သူနေ
စာပေမှာ မွေ့လျော်၏။
စာစားကာ အာဟာရနဲ့
ဘဝမှာ စာကိုစွဲ
မြဲလှပါဘိ။
ဆရာသော်တဲ့
စာတော်က စာအဆင့်
မြင့်တဲ့ဂုဏ်ရည်။
သူသိရာ စာအကြောင်းတွေက 
စာအပေါင်းရယ် မွှေကာမွှေ့
စေ့လို့စုံသည်။
စာပန်းကို သူသီ
စာဝတ်ရည် သူစား။
စာအပွင့်တွေနဲ့
ဖြာဝင့်ကာ စာမြိုင်နန်းမှာဖြင့်
ကြိုင်လျှမ်း ရောင်စုံဖြာလို့ 
ရတနာ စာအသီးတွေနဲ့
ခိုင်ဖြီးကာ စာဓလေ့ရယ်ကြောင့်
စာစေ့တွေ မြေလွှာထဲ
ကြဲဖြန့်တကား။        ။ 
စာအုပ်ပေမို့
စာအုပ်နဲ့သူမကွာ
သူ့ရင်မှာ စာအပြည့်။
ရှာကြံကာ ဖွေကာနှိုက်ပါလို့ 
စာဘဏ္ဍာ ရွှေရတနာသိုက်မှာ
ပျော်ပိုက်နေ၏။
(စာဘဏ္ဍာစိုး ဆရာ ဒေါက်တာ 
သော်ကောင်းသို့) 
သူရဇော်
 

စာကိုး 
၁။    ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်အတွက်  အမျိုးသား 
    စာပေဆု တစ်သက်တာဆု၊   အမျိုး 
    သားစာပေဆုနှင့်စာပေဗိမာန်   စာမူ 
    ဆု လက်ကမ်းစာစောင်။
၂။    ဦးသော်ကောင်း၏ စကားသံများ
၃။    ထွန်းဖောင်ဒေးရှင်းစာပေဆု (၂၀၁၆)
၄။    ဦးသော်ကောင်း ၇၅ နှစ်ပြည့်
    အထိမ်းအမှတ် မုဒိတာစာစု
၅။    ဆရာကြီး ဦးသော်ကောင်း နှစ် ၈၀
    ပြည့်စာစုများ
၆။    စာပေဗိမာန် နှစ် ၇၀ ပြည့် 
    (၁၉၄၇ -၂၀၁၇)