“နောင်အနာဂတ်မှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ လျော့ပါးဖို့၊ ဒါမှမဟုတ် ရပ်တန့်အောင်လုပ်ဖို့ အနောက်နိုင်ငံ မဟာမိတ်တွေနဲ့ ကျုပ်တို့လုပ်ခဲ့တာကတော့ အကြမ်း ဖက်မှု၊ လေယာဉ်အပိုင်စီးမှုနဲ့ လေယာဉ်အပိုင်စီး သမားတွေကို ခိုလှုံခွင့်ပေးမှုတွေမှာ ပါဝင်ပတ်သက် နေတဲ့ ဘယ်နိုင်ငံကိုမဆို လေကြောင်းပျံသန်းမှု အားလုံး၊ ကုန်သွယ်လေကြောင်း ပျံသန်းမှုအားလုံး ကို ရပ်ဆိုင်းပစ်ဖို့ပဲ” အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ (၃၉) ဦးမြောက် သမ္မတ ဂျင်မီကာတာက သူ့ခေတ်မှာ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် ကာတာအစိုးရကိုင်စွဲထားတဲ့ ပေါ်လစီနဲ့ပတ်သက်ပြီး မြွက်ကြားခဲ့တဲ့ မိန့်ခွန်း ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ (၄၀) ဦးမြောက် သမ္မတ ရော်နယ်ရီဂင်ကတော့ “ကမ္ဘာနဲ့အဝန်း အကြမ်းဖက်မှုအတွက် နေရာမရှိတော့ဘူးဆိုတာကို ကမ္ဘာပေါ်က ယဉ်ကျေးတဲ့နိုင်ငံအားလုံးက ပြတ်ပြတ် သားသား ပြသချိန်ရောက်နေပြီ။ ဘယ်လို အကြမ်း ဖက်မှုမျိုးနဲ့မဆို စေ့စပ်ဆွေးနွေးမှာမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ အချက်ကိုပြရပါမယ်”လို့ ဆိုပါတယ်။ အပြောနဲ့အပြော ဆိုခဲမြဲစေ ရီဂင်ကြီးဟာ အပြောနဲ့အပြော ညီပါပေတယ်။ ဆိုခဲမြဲစေ သူပြောခဲ့တဲ့အတိုင်းပါပဲ။ ၁၉၈၅ ခုနှစ်မှာ အချီလော်ရီ ဇိမ်ခံသင်္ဘောကြီးကို ပါလက်စတိုင်း အကြမ်းဖက်သမားတွေက ပြန်ပေးဆွဲခဲ့ပြီး သင်္ဘော ပေါ်ပါ အသက် ၈၀ ကျော်အရွယ်ရှိ မသန်မစွမ်း အမေရိကန်နိုင်ငံသား ခရီးသည်တစ်ဦးကို အကြမ်း ဖက်သမားတွေက သေနတ်နဲ့ပစ်သတ်ပြပြီး တောင်းဆိုချက်တွေ တောင်းဆိုခဲ့တယ်။ အီဂျစ်နိုင်ငံရဲ့ ကြားဝင်စေ့စပ်ပေးမှုကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားတွေက ဓားစာခံတွေကို ပြန်လွှတ် ပေးခဲ့ပြီး သူတို့လည်း အီဂျစ်ခရီးသည်လေယာဉ် တစ်စင်းနဲ့ လွတ်မြောက်နယ်မြေကို ပြန်လည်ထွက်ခွာ သွားကြတယ်။ သို့ပေမယ့် သူတို့လာမယ့် ဝေဟင်ထဲမှာ ရီဂင်ကြီး စေလွှတ်လိုက်တဲ့ လေယာဉ်တင်သင်္ဘောပေါ်က F-14 တွန်ကက်တွေ လေထဲမှာ စောင့်ဆိုင်းနေကြတာ ကို အကြမ်းဖက်သမားတွေ မသိကြဘူး။ သိလိုက်တဲ့ အချိန်မှာတော့ အီတလီနိုင်ငံ စစ္စလီကျွန်းရှိ နေတိုး အခြေစိုက်စစ်စခန်းကို သူတို့ သက်ဆင်းမိလျက်သား ဖြစ်နေပြီ။ သို့ဆိုငြား အကြမ်းဖက်သမားတွေအတွက် ကံကောင်းဖို့ဖြစ်သွားတယ်။ နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ အီတလီနယ်မြေထဲမှာဖြစ်လို့ အီတလီနိုင်ငံရဲ့ တရား စီရင်ရေးထဲမှာပဲ အကျုံးဝင်တဲ့အတွက် အကြမ်းဖက် သမား တရားခံတွေကို အီတလီနိုင်ငံထံ လွှဲပြောင်း ပေးလိုက်ရတယ်။ အီတလီကလည်း ဒီအကြမ်းဖက်သမားတွေကို ထိန်းသိမ်းမထားရဲဘူး။ ဘာကြောင့်ဆိုရရင် ပါလက်စတိုင်းအကြမ်းဖက်အဖွဲ့က သူ့လူတွေကို လွှတ်ပေးဖို့ အီတလီမြေမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဆက်တိုက်လာရောက်ကျူးလွန်ပြီး တောင်းဆိုမှာ ကြောက်လို့ပါပဲ။ သို့ကလိုကြောင့် အီတလီအစိုးရက အကြမ်းဖက် သမားတွေကို နောင်အီတလီနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက် မှုတွေ ထပ်မံလာရောက်မလုပ်ဖို့ အပေးအယူလုပ် တောင်းဆိုပြီး ပြန်လွှတ်ပေးလိုက်တယ်။ ဒီကိစ္စ ကြောင့် ထိုစဉ်က အမေရိကန်နဲ့ အီတလီ နှစ်နိုင်ငံ သံတမန်ရေးရာ အငြင်းပွားမှုတွေ အကြီးအကျယ် ဖြစ်ခဲ့ရတယ်။ အကြမ်းဖက်သမားတွေအပေါ် ရီဂင်ကြီးရဲ့ လက်သံပြောင်မှုကို ၁၉၈၆ ခုနှစ်မှာ တစ်ခါတွေ့ရ ပြန်တယ်။ အမေရိကန်စစ်သားတွေ အများအပြား သွားရောက်လေ့ရှိတဲ့ ဂျာမနီနိုင်ငံ ဘာလင်မြို့က နိုက်ကလပ်တစ်ခုမှာ ဗုံးပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ပြီး အမေရိကန် စစ်ဘက်ဝန်ထမ်းနှစ်ယောက်နဲ့ ဂျာမန်အရပ်သား လေးယောက်သေဆုံးကာ လူနှစ်ရာကျော် ဒဏ်ရာ ရခဲ့ကြတယ်။ တယ်လီဖုန်းလိုင်းတွေကို ကြားဖြတ် ဖမ်းယူ နားထောင်ခဲ့မှုအရ လက်သည်တရားခံက ဂျာမနီရှိ လစ်ဗျားသံရုံးက အမိန့်ပေးစေခိုင်းခဲ့ ကြောင်း သိလိုက်ရတယ်။ သို့ကြောင့်မို့ ရီဂင်ကြီး အမိန့်နဲ့ အမေရိကန်တိုက်လေယာဉ်နဲ့ ဗုံးကြဲ လေယာဉ်တပ်ဖွဲ့ဟာ ဗြိတိန်နိုင်ငံ လေပိုင်နက်ကို ခွင့်တောင်းပြီး လစ်ဗျားနိုင်ငံအထိ ခရီးဝေးပျံသန်း ကာ သမ္မတ ကဒါဖီဌာနချုပ်၊ နေအိမ်နဲ့ ပစ်မှတ်အချို့ ကို ညအချိန် ဗုံးဝင်ကြဲပစ်ခဲ့တယ်။ ကဒါဖီကတော့ ကံကောင်းထောက်မစွာ လွတ်သွားပေမယ့် သူ့ရဲ့ လူမမည် မွေးစားသမီးလေးကတော့ ဗုံးဒဏ်ကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရတယ်။ အိမ်ဦးခန်းအထိ ရောက်လာခဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ (၄၃) ဦးမြောက် သမ္မတ ဂျော့ဒဗလျူဘုရှ် လက်ထက်မှာတော့ အကြမ်းဖက် ရန်စွယ်အန္တရာယ်ဟာ အမေရိကားရဲ့ အိမ်ဦးခန်းအထိ ရောက်လာခဲ့တယ်။ ၉/၁၁။ ၂၀၀၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့ မှာ အကြမ်းဖက်သမားတွေ ပြန်ပေးဆွဲခဲ့တဲ့ ခရီးသည် လေယာဉ်နှစ်စင်းဟာ နယူးယောက်မြို့ရှိ အထင်ကရ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဆောက်အအုံ မျှော်စင်ညီနောင် ကို မြေပေါ်ပြားပြားဝပ် ပြိုကျပေါက်ကွဲအောင် ဝင်တိုက်ခဲ့တယ်။ အခြားပြန်ပေးဆွဲခံရတဲ့ တတိယ မြောက် လေယာဉ်တစ်စင်းကတော့ ပင်တဂွန်စစ်ဌာန ချုပ်ကို ဝင်တိုက်လိုက်တယ်။ စတုတ္ထမြောက် ပြန်ပေး ဆွဲခံလိုက်ရတဲ့ ခရီးသည်လေယာဉ်ကတော့ လေယာဉ်ပေါ်ပါ ခရီးသည်များရဲ့ ပြန်လှန်တိုက်ခိုက် မှုကြောင့် ပင်ဆဲလ်ဗေးနီးယားပြည်နယ်က လယ်ကွင်း ထဲကို လမ်းခုလတ်မှာပဲ ပျက်ကျသွားခဲ့တယ်။ စုံစမ်းရေးကော်မရှင်ကတော့ ပျက်ကျသွားတဲ့ လေယာဉ်ဟာ လွှတ်တော်အဆောက်အအုံ ဒါမှ မဟုတ် အိမ်ဖြူတော်ကို တိုက်ခိုက်ဖို့ ရည်မှန်းထား တာဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ လက်သည်တရားခံ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်း ကတော့ ၉/၁၁ မတိုင်မီ ၁၉၉၈ ခုနှစ်က လူ ၂၀၀ ကျော် သေဆုံးပြီး လူ ၅၀၀၀ ကျော် ဒဏ်ရာရခဲ့တဲ့ အာဖရိကတိုက်ရှိ တန်ဇန်းနီးယားနဲ့ ကင်ညာနိုင်ငံမှ အမေရိကန်သံရုံးနှစ်ခုနဲ့ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်က အမေရိကန်စစ်သည် ၁၇ ဦးကျဆုံးခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန် စစ်သင်္ဘော USS Cole ကို ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ အိုစမာဘင်လာဒင်ရဲ့ အယ်လ်ကေဒါ အကြမ်းဖက် အဖွဲ့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ သို့ကလို တိုက်ခိုက်ခဲ့မှုအပေါ် သမ္မတ ဘုရှ်က ဘယ်လိုသဘောထားခဲ့ပါသလဲ။ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ် ရေးအဆောက်အအုံ တိုက်ခိုက်ခံရတဲ့အချိန်မှာ သမ္မတ ဘုရှ်ဟာ ဖလော်ရီဒါ က မူလတန်းကျောင်းကို ရောက်နေပါတယ်။ သတင်းကြားကြားချင်း သမ္မတ ဘုရှ်က ကျောင်းအပြင်ဘက်မှာ စုဝေးနေတဲ့ ကျောင်းသားမိဘတွေကို “အမေရိကန်အနေနဲ့ ခက်ခဲတဲ့အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပြီဖြစ်ကြောင်း၊ ဒါပေမယ့် အကြမ်းဖက်သမားတွေဟာ အမေရိကန် နိုင်ငံကို ဘယ်တော့မှ အနိုင်ယူနိုင်မှာမဟုတ်ဘူး”လို့ ပြောခဲ့တယ်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပဲ အပြန်လမ်းမှာ တတိယ မြောက်လေယာဉ်တစ်စင်းက ပင်တဂွန်စစ်ဌာနချုပ် ကို ဝင်တိုက်ပြန်ပြီဆိုတဲ့ သတင်းကိုထပ်ကြားလိုက် ရတဲ့အခါမှာတော့ ဘုရှ်က “လေယာဉ်တစ်စင်း တိုက်တာဆိုရင် မတော်တဆမှုဖြစ်နိုင်တယ်။ နှစ်စင်းတိုက်တာဆိုရင်တော့ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက် မှုပဲ။ သုံးစင်းတိုက်တာဆိုရင်တော့ ဒါဟာ အမေရိကန်ကို စစ်ကြေညာလိုက်တာပဲ”ဆိုပြီး တွေးမိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အလုံးအရင်းနဲ့ဝင်တိုက် သမ္မတ ဘုရှ်ဟာ သူ့ရဲ့အဆိုပါအတွေးကိုအချိန် မဆိုင်းတော့ပါဘူး။ အကြမ်းဖက်ဝါဒ တိုက်ဖျက်ရေး စစ်ပွဲ (War on Terror)လို့ ကြွေးကြော်ပြီး အယ်လ်ကေဒါတွေကို အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံထဲမှာ လက်ခံထားတဲ့ တာလီဘန်တွေအပေါ် “အကြမ်းဖက် သမားတွေ အပ်ရင်အပ်၊ မအပ်ရင် အကြမ်းဖက် သမားတွေနဲ့အတူ အပြစ်ပေးတာခံရလိမ့်မယ်” လို့ ရာဇသံပေးကာ ၂၀၀၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့မှာ အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံကို အလုံးအရင်းနဲ့ ဝင်တိုက်ပါတော့တယ်။ တစ်ဖန် ၂၀၀၃ ခုနှစ် မတ်လ မှာ ဆဒမ်ဟူစိန်ရဲ့ အီရတ်နိုင်ငံကို ဆက်လက် တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြန်ပါတယ်။ တစ်ဖက်ကလည်း အမေရိကန်နိုင်ငံကို အကြမ်းဖက်သမားတွေ နောက်ထပ်တိုက်ခိုက်လာ မှုအပေါ် တားဆီးနိုင်စေဖို့ ဌာနပေါင်းစုံပေါင်းစပ်ထား တဲ့ အမိမြေလုံခြုံရေးဝန်ကြီးဌာနအသစ်ကို ကွန်ဂရက်ရဲ့သဘောတူညီမှုနဲ့ ဖွဲ့စည်းခဲ့တယ်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပဲ ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့ အစည်းတွေကို အမေရိကန်နိုင်ငံထဲမှာ တယ်လီဖုန်း ကြားဖြတ်နားထောင်ခွင့်၊ အကြမ်းဖက်သမားတွေရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို ထိန်းချုပ်ခွင့်၊ အကြမ်းဖက်သမားလို့ မသင်္ကာသူတွေရဲ့ ဘဏ်စာရင်းတွေ၊ အကြွေးဝယ်ယူ ခွင့် ကတ်ပြားတွေ၊ အိမ်ခန်းငှားတာတွေ၊ စာကြည့် တိုက်နဲ့ အင်တာနက်သုံးစွဲမှု မှတ်တမ်းတွေကို ဝရမ်း ထုတ်ပြီး တောင်းခံပိုင်ခွင့်၊ အကြမ်းဖက်သမားလို့ ယူဆရသူတွေရဲ့လှုပ်ရှားမှုကို စောင့်ကြည့်ခွင့် စတဲ့ ဥပဒေကြမ်းတစ်ခုကို တရားရေးဌာနအား ရေးဆွဲစေ ပြီး လူ့အခွင့်အရေးသမားတွေက ပြည်သူ့လွတ်လပ် ခွင့် ထိခိုက်မှုရှိတယ်လို့ ကန့်ကွက်တဲ့ကြားက အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဖမ်းမိတဲ့ အယ်လ်ကေဒါတွေကို ဂွါတာနာမိုအကျဉ်းထောင်မှာ စီအိုင်အေက ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်း ညှဉ်းပန်းစစ်ကြောခဲ့ကြပြန် တယ်။ စီအိုင်အေကတော့ သူတို့သုံးတဲ့စစ်ကြောရေး နည်းတွေက အက်ဖ်ဘီအိုင်ကသုံးတဲ့ စစ်ဆေးနည်း မျိုးမဟုတ်ဘဲ ပိုအားကောင်းတဲ့စစ်ကြောနည်း (Enhance Interrogation) လို့ အမည်ပေးထား ကြောင်း ဆိုတယ်။ စစ်တရားရုံးနဲ့စစ်ဆေးဖို့ အမိန့်ထုတ်ခဲ့ သမ္မတ ဘုရှ်ကလည်း ဖမ်းထားတဲ့ အယ်လ်ကေဒါတွေဟာ ဂျီနီဗာကွန်ဗင်းရှင်းနဲ့ အကျုံးမဝင်ဘူး၊ ဂျီနီဗာကွန်ဗင်းရှင်းမှာပါတဲ့ သုံ့ပန်း ဆိုင်ရာကိစ္စတွေဟာ နိုင်ငံချင်းဖြစ်ပွားတဲ့ စစ်ပွဲများ အတွက်ပဲဖြစ်တယ်။ အမေရိကန်တစ်ယောက်ကို သူတို့ဖမ်းမိသွားရင်လည်း ဂျီနီဗာကွန်ဗင်းရှင်းနဲ့ အညီ ဆက်ဆံမှာမဟုတ်တာ သေချာတယ်လို့ဆိုပြီး စစ်တရားရုံးနဲ့စစ်ဆေးဖို့ အမိန့်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ (၄၄) ဦးမြောက် သမ္မတဘားရက်အိုဘားမားကလည်း သူ့လက်ထက် မှာ အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံထဲက အယ်လ်ကေဒါတွေကို မြေပြင်တပ်တွေသာမက ဝေဟင်ကလည်း အဝေး ထိန်းစနစ်သုံး မောင်းသူမဲ့ ဒရုန်းလေယာဉ်တွေနဲ့ပါ အလုံးအရင်း ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်။ ၉/၁၁ ရဲ့ အဓိကတရားခံ အယ်လ်ကေဒါအကြမ်း ဖက်ခေါင်းဆောင် အိုစမာဘင်လာဒင်ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ ကိုလည်း မျက်ခြည်မပြတ် ထောက်လှမ်းစေခဲ့တယ်။ ခြေရာခံမိတဲ့အဆုံး ၂၀၁၁ ခုနှစ် မေလ ၁ ရက်နေ့မှာ တော့ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ အဘော့တဘက်မြို့မှာ ပုန်းအောင်းနေတဲ့ ဘင်လာဒင်ကို နေဗီဆီးလ်အဖွဲ့ အား ရဟတ်ယာဉ်များနဲ့စေလွှတ်၍ သုတ်သင်စေခဲ့ တယ်။ လက်ရှိ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ (၄၆) ဦး မြောက် သမ္မတ ဂျိုးဇက်ဘိုင်ဒင် ခေတ်မှာတော့ အမေရိကန်သမ္မတအစဉ်အဆက် ကိုင်စွဲခဲ့တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ပေါ်လစီနဲ့ပတ်သက် ပြီး သူ့ရဲ့သဘောထားခံယူချက်အမြင်တွေကို ငွေရောင်ပိတ်ကားပေါ်မှာ ဆက်လက်စောင့်မျှော် ကြည့်ရဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။ သမ္မတ အိုဘားမားကတော့ သူ့ရဲ့ ဒုတိယ သမ္မတတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ဘိုင်ဒင်ကို “သူဟာ ဘုရှ်နဲ့ မက်ကိန်းရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးပေါ်လစီကို ထိထိမိမိ ဝေဖန်သူဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတင်မက အီရတ်စစ်ပွဲကို တာဝန်သိသိ အဆုံးသတ်ပြီး တိုက်ပွဲကိုအကြမ်းဖက် သမားတွေဘက် တည့်တည့်လှည့်အောင် လမ်းသစ် ညွှန်ပြသူဖြစ်ပါတယ်”လို့ တစ်ချိန်က ပြောဆိုခဲ့ဖူး ကြောင်းပါ။ သို့သော်ငြား ပစ္စက္ခမှာတော့ အမေရိကန်နဲ့ အနောက်နိုင်ငံကြီးများဟာ အမျိုးသားညွန့်ပေါင်း အစိုးရ(NUG)လို့ဆိုတဲ့ အကြမ်းဖက်ဝါဒီများရဲ့ ဒီမိုကရေစီအရေး အကြောင်းပြပြီး မြန်မာ့မြေပေါ်မှာ အပြစ်မဲ့ပြည်သူများအပေါ် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များ ကျူးလွန်ရန် မြှောက်ပင့်သွေးထိုးလှုံ့ဆော်ပေးနေမှုများကို လျစ်လျူရှုဥပေက္ခာပြုလျက်ရှိကြောင်းပါဗျာ။ ။