ဒလဘန်း

ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကို စာဖတ်ပရိသတ်နှင့် အထူးမိတ်ဆက်ပေးရန် လိုမည်မထင်ပါ။ အထူးသဖြင့် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် နှစ် (၁၀၀) ပြည့်အထိမ်းအမှတ် ဆောင်းပါး၊ စာပေ၊ ကဗျာများကို ယနေ့ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်၊ မဂ္ဂဇင်းများမှာ မကြာခဏ တွေ့မြင်ဖတ်ရှုနေကြရ၍ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်နှင့် စာဖတ်ပရိသတ်တို့ တရင်းတနှီးရှိနေကြမည် ထင်သည်။ စာနယ်ဇင်းမှာသာမက ရုပ်မြင်သံကြားအစီအစဉ်မှလည်း ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် သီချင်း၊ ဇာတ်လမ်း၊ သမိုင်း ကြောင်းအစီအစဉ်များ ထုတ်လွှင့်နေမှုကြောင့် စာမဖတ်ဖြစ်သူများအတွက်ပင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ဟူသည့် ဝေါဟာရက မစိမ်းတော့ပါ။
အမှန်တကယ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တည်းဟူသော ဤအခေါ်အဝေါ် အသုံးအနှုန်းမှာ ယနေ့အများ သိနေကြသည့် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကြီး ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ၁၀ နှစ်ခန့်အကြာတွင်မှ တရားဝင်သုံးနှုန်း တွင်ကျယ်လာခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ စင်စစ် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကြီး နှစ် (၁၀၀) ပြည့်ချိန်၌ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် အခေါ်အဝေါ်က ရာပြည့်နှစ် ရောက်ရန် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုခန့် လိုနေသေးပါသည်။
ဗြိတိသျှတို့ မြန်မာနိုင်ငံကို အုပ်စိုးနေသည့်ကာလ တစ်ချိန်က နှစ်ခြင်းကောလိပ် (Baptist College)၊ နောင်အခါ တွင် သာသနာပြုနှင့် မြန်မာ အင်္ဂလိပ် အဘိဓာန် ပညာရှင်ဆရာကြီး ယုဒသန် (Adoniram Judson) ကို ဂုဏ်ပြုသော အားဖြင့် ၁၉၁၈ ခုနှစ်၌ ပြောင်းလဲမှည့်ခေါ်ခဲ့သော ဂျပ်ဆင်ကောလိပ် ခေါ် ယုဒသန်ကောလိပ် ရှိခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ရန်ကုန်ကောလိပ် (Rangoon College - ၁၈၇၈)၊ အစိုးရကောလိပ် (Government College - ၁၉၀၄) ဟူ၍ အမည်အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲကာ ယူနီဘာစီတီကောလိပ် (University College - ၁၉၂၀) ဟူ၍လည်း ကျောင်းတစ် ကျောင်း ရှိလေသေးသည်။ အဆိုပါ ယုဒသန်ကောလိပ်နှင့် ယူနီဘာစီတီကောလိပ် တို့သည် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်အထိ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကာလကတ္တား ယူနီဘာစီတီ (Calcutta University) လက်အောက်ခံကောလိပ်များ ဖြစ်ခဲ့ကြပါသည်။
Burma Act No. IX of 1920
THE UNIVERSITY OF RANGOON
ACT, 1920
ကို မြန်မာနိုင်ငံ ဒုတိယဘုရင်ခံ ဆာရယ်ဂျီနယ် ခရက်ဒေါက် (Sir Reginald Henry Craddock) က ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၆ ရက်မှာ သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးပြီး အောက်တိုဘာ ၂၄ ရက်နေ့မှာ အိန္ဒိယ ဘုရင်ခံချုပ် Lord Chelmsford က အဆိုပါ ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီအက်ဥပဒေကို အတည်ပြုပေးခဲ့ပါသည်။ ဤအက်ဥပဒေ ကို ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့မှာ စတင်အသုံးပြုမည့်အကြောင်း ယူနီဘာစီတီကောလိပ် ကျောင်းအုပ်ကြီး မက်သယူးဟန်းတား (Matthew Hunter) က နိုဝင်ဘာလ ၃၀ ရက်နေ့မှာ ကြေညာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ရန်ကုန် ကောလိပ်မှ တစ်ဖြစ်လဲ ယူနီဘာစီတီကောလိပ်နှင့် နှစ်ခြင်းကောလိပ်မှ တစ်ဖြစ်လဲ ယုဒသန်ကောလိပ်/ဂျပ်ဆင် ကောလိပ်တို့သည် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီ လက်အောက်သို့ တစုတစည်း တည်း ရောက်ရှိသွားကြပြီး ကာလကတ္တားယူနီဘာစီတီ အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ ကင်းလွတ်ခဲ့ကြပါသည်။
ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်မှုအောက် ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီ၏ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် အခေါ်အဝေါ် များကို ဆီလျော်သော မြန်မာ သို့မဟုတ် ပါဠိဘာသာအခေါ်အဝေါ်များသို့ ပြောင်းလဲရန် မြန်မာဆရာကြီးများ၊ ပညာရှင်ကြီးများက ဆန္ဒ ပြင်းပြရှိကြသည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ် နွေရာသီကျောင်းပိတ်ရက်တွင် လယ်တီပဏ္ဍိတ ဆရာ ဦးမောင်ကြီး၊ ကဝိမျက်မှန် ဆရာဝ၊ ပါမောက္ခ ဆရာကြီး ဦးဖေမောင်တင်၊ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ ဆရာလင်း၊ ဝေလမင်းသား ဆုရ ဆရာပွား၊ ဆရာထင်၊ ဝေလမင်းသား ဆုရ ဆရာဦးဘသောင်း၊ ဆရာညွန့်၊ ဆရာဦးထွန်းဖေ တို့သည် ယူနီဘာ စီတီကောလိပ်၌ စုဝေး၍ အစည်းအဝေးထိုင်ပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာ အခေါ်အဝေါ်အသုံးအနှုန်းများထဲမှာ မြန်မာ ဘာသာဖြင့် တိုက်ရိုက်အသံဖလှယ်ထားသည့် စကားလုံးအချို့ကို မြန်မာ သို့မဟုတ် ပါဠိ ဘာသာသို့ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်း ပြန်ဆိုခဲ့ကြသည်။
ဥပမာအားဖြင့် University ကို “တက္ကသိုလ်”၊ College ကို “ကျောင်းတိုက်ကြီး”၊ Professor ကို “ပါမောက္ခ ဆရာကြီး”၊ Lecturer ကို “ကထိက” ၊ Demonstrator ကို “သရုပ်ပြဆရာ”၊ Tutor ကို “နည်းပြဆရာ”၊ Principal ကို “ကျောင်းအုပ်ကြီး”၊ Warden ကို “အဆောင်မှူး”၊ Hall-Hostel ကို “ကျောင်းဆောင်”၊ M.A. ကို မဟာဝိဇ္ဇာ၊ M. Sc. ကို မဟာသိပ္ပံ၊ Convocation ကို “ဘွဲ့နှင်းသဘင်” စသည်ဖြင့် စကားလုံးပေါင်း ၅၀ ကျော် ကို ထိုအစည်းအဝေးက ဆွေးနွေးညှိနှိုင်း ပြန်ဆိုခဲ့ကြသည်။ ထိုအစည်းအဝေးမှတ်တမ်းကို “တက္ကသိုလ် ခေါ် ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီနှင့် မြန်မာအခေါ်အဝေါ်” ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ် ဩဂုတ်လ ၂ ရက်နေ့ထုတ် သူရိယသတင်းစာ၌ ဖော်ပြထား သည့်အတိုင်း ပူးတွဲဖော်ပြထားပါသည်။
သူရိယသတင်းစာကို လေ့လာရာတွင် မြန်မာပညာရှင်ကြီးတို့၏ အားထုတ်မှုကြောင့် ယူနီဘာစီတီကောလိပ်ကို “တက္ကသိုလ်ကျောင်းတိုက်ကြီး” ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ပရော်ဖက်ဆာကို “ပါမောက္ခဆရာကြီး” ဟူ၍လည်းကောင်း စတင်ခေါ်ဝေါ် သုံးစွဲလာခြင်းကို အထောက်အထားများအရ တွေ့ရှိရပါသည်။ အဘတို့ ကျောင်းမဂ္ဂဇင်း ကိုကား University College Magazine ဟုပင် ခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲဆဲ ဖြစ်ကြောင်း မှတ်သားရသည်။ အထောက်အထားအဖြစ် မဂ္ဂဇင်းအဖုံး မိတ္တူကို ပူးတွဲဖော်ပြထားပါသည်။
၁၉၃၀ ပြည့်နှစ် ရောက်ခါနီး ၁၉၂၉ ခုနှစ် မတ်လတွင် ရန်ကုန်မြို့ စိန့်ဂျွန်းကောလိပ် ခေါ် ဆရာမှတ်ကြီးကျောင်း (St. John’s College) က အဘ (မင်းသုဝဏ်/ ဦးဝန်) ၁၀ တန်းအောင်မြင်ပြီး ထိုနှစ်ကုန်ပိုင်း ယူနီဘာစီတီကောလိပ်သို့ စတင်ကျောင်းဝင်ရန် မော်ကွန်းထိန်း Alexander Campbell လက်မှတ်တံဆိပ်ဖြင့် ၁၉၂၉ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၈ ရက် နေ့စွဲပါ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ပေးသော ၁၀ တန်းအောင် သက်သေခံလက်မှတ်ကို သမိုင်းအထောက် အထားတစ်ခု အနေဖြင့် ပူးတွဲဖော်ပြထားပါသည်။
နိဂုံးချုပ်အားဖြင့် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီ အက်ဥပဒေအရ ပေါ်ပေါက် လာသည့် ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီ ကို နောင် ၁၀ နှစ်အကြာကာလ ၁၉၃၀ ပြည့် နှစ်ဦးပိုင်းတွင်မှ ယနေ့ အများသိရှိသုံးစွဲနေသည့် “ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်” ဟူ၍ တရားဝင်စတင်သတ်မှတ် ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြောင်း မိမိရှာဖွေတွေ့ရှိရသော အထောက်အထားများအပေါ် အခြေခံတင်ပြ အပ်ပါသည်။
မှတ်ချက် (၁) ။ ။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် စတင်ပေါ်ပေါက်လာသည့်အခါ ယူနီဘာစီတီကောလိပ်သို့ ကျောင်းသား (၆၉၂) ဦး၊ ဂျပ်ဆင်ကောလိပ်သို့ ကျောင်းသား (၁၃၇) ဦး တို့ တက်ရောက်ခဲ့ပါသည်။
မှတ်ချက် (၂) ။ ။ သူရိယသတင်းစာ ဖော်ပြချက်အရ Registrar ကို “စာရင်းထိန်း” ဟူ၍ ပြန်ဆိုထားသည်ကို သတိပြုမိပါသည်။
ကျမ်းကိုး -
၁။ တက္ကသိုလ်များသမိုင်း သုတေသနဌာန (၁၉၉၅) ၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်သမိုင်း (၁၉၂၀ - ၁၉၉၅) ၊ စာ ၈။
၂။ သူရိယသတင်းစာ (၂-၈-၁၉၃၀) ၊ “တက္ကသိုလ် ခေါ် ရန်ကုန်ယူနီဘာစီတီ နှင့် မြန်မာ အခေါ်အဝေါ်”
၃။ University College Magazine, Vol. 20, No. 1 (December, 1930)