အမြစ်မဲ့ အပင်က မသီးမပွင့်နိုင်သလို၊ ငြိမ်းချမ်းမှုမဲ့သောမြေ၌ ဖွံ့ဖြိုးမှုမရှိနိုင်။ တည်ငြိမ်သော ငြိမ်းချမ်းမှုများကသာ ဖွံ့ဖြိုးရေးသစ်ပင်များ၊ ပန်းခင်းများကို ရှင်သန်ဖူးပွင့် မွှေးပျံ့စေနိုင်ပါသည်။

ကိုမြင့်စိုးရေ…..ပန်ဆန်းကို ကိုယ်အရင်ဆုံးသွားခဲ့တာပါကွာ။ ၁၉၈၉ ခုနှစ်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ခဲ့ပေမယ့် ပန်ဆန်း၊ မိုင်းမော၊ ဝိန်းကောင်ဒေသတွေက ကားလမ်းမပေါက်သေးတာမို့ ၁၉၉၃ ခုနှစ် မေလထဲမှာ နမ့်တစ်-မန်ခါးကတစ်ဆင့် တရုတ်ပြည်နယ်စပ် မုန်းအား/ မုန်းလျင်ကနေ ပန်ဆန်းကိုဝင်ရတာ။ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ပြီးစီးမှုတွေကို ကြေးနန်းတွေပို့ပြီး တင်ပြတဲ့အခါ ပေးပို့သူနေရာမှာ ဖဖရ(ပန်ဆန်း)၊ ဖဖရ(ဝိန်းကောင်)၊ ဖဖရ(မိုင်းမော)၊ ဖဖရ(မိုင်းလား)စသည်ဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးရဲ့ အတိုကောက်စာလုံး (ဖဖရ)ကိုလည်း ကိုယ်စပြီးသုံးခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့မင်းရေးနေတဲ့ ဆောင်းပါးတွေထဲမှာကျတော့ ငါ့နာမည်တစ်ခါမျှမပါဘူးဟေ့။ ထိုသို့ပြောလာသူကတော့ နောင်တော်ကြီး ဦးခင်လတ် (ဗိုလ်မှူး ခင်လတ်-ဗသက ၄၉) ဖြစ်သည်။

တပ်မတော်နေ့နီးကပ်လာတိုင်း တစ်ချိန်ကတပ်မတော်နေ့လုပ်ငန်းတွင် ပါဝင်ခဲ့ရပုံကို ပြန်လည်သတိရမြဲဖြစ်သည်။ ထိုလုပ်ငန်းမှာ တပ်မတော်နေ့ စာပေနှင့်အနုပညာပြိုင်ပွဲလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ် (၅၆) နှစ်မြောက် တပ်မတော်နေ့ပြိုင်ပွဲမှစ၍ နေပြည်တော်မပြောင်းရွှေ့မီ ၂၀၀၄ ခုနှစ် (၅၉) နှစ်မြောက် တပ်မတော်နေ့ပြိုင်ပွဲအထိ ကျွန်တော်ပါဝင်ခဲ့ပုံကို မှတ်မိနေသေးတော့သည်။

စားရေရိက္ခာဖူလုံရေးသည် မိသားစုတိုင်းအတွက် အခြေခံအကျဆုံး လိုအပ်ချက်တစ်ရပ်ဖြစ်သကဲ့သို့ နိုင်ငံတည်ငြိမ်ရေး၊ အေးချမ်းသာယာဝပြောရေးနှင့် စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အရေးအကြီးဆုံး လိုအပ်ချက်တစ်ရပ်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးသည် စားရေရိက္ခာဖူလုံရေးအတွက် စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့် စားရေရိက္ခာအမျိုးမျိုး ထုတ်လုပ်ရေးအတွက် နေ့စဉ်ကြိုးပမ်းလုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။

ထွန်းသစ်စနေရောင်ခြည်အောက်တွင် ရှမ်းပြည်နယ်(တောင်ပိုင်း) ညောင်ရွှေမြို့နယ် ကုန်းခြံကျေးရွာလေးသည် ရှမ်းအိုးစည်သံများ၊ တိုးနရားကကွက်ဆန်းများ၊ ရိုးရာဝတ်စုံဝတ်ဆင်ထားသော အင်းတိုင်းရင်းသား တိုင်းရင်းသူများ၏ လှပညီညာသော ရိုးရာအကများဖြင့် စည်ကားပျော်ရွှင် အသက်ဝင်လျက်ရှိသည်။

မြန်မာတို့သည် ယဉ်ကျေးမှုအရာတွင် ကမ္ဘာနှင့်ရင်ပေါင်တန်းတိုးတက်ခဲ့သည်။ အနောက်နိုင်ငံများလောက် စက်မှုအရာတွင် ထွန်းကားမှုမရှိသော်လည်း ရှေးအစဉ်အဆက်ကတည်းကရှိခဲ့သည့် မိရိုးဖလာလက်မှုပညာများတွင်မူ အဆင့်အတန်းနိမ့်ကျခြင်းမရှိခဲ့ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

စိုက်ပျိုးရေးနိုင်ငံဖြစ်သော မြန်မာနိုင်ငံသည် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် ကျရောက်မှုများကြောင့် စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ ထုတ်လုပ်မှုများအပေါ်တွင် ထိခိုက်ပျက်စီးမှု များပြားပါသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းရာဂီကြောင့် ၂၀၂၄ မိုးစပါးကိုထိခိုက်ပျက်စီးမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါသည်။ လွန်ခဲ့သော ၁၀ နှစ် ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း ကိုမန် တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ရေလွှမ်းမိုးမှု၏ ကျေးလက်နေအိမ်ထောင်စုများ၏ လူနေမှုဘဝကို ထိခိုက်မှုများအား လေ့လာခဲ့သော သုတေသနရလဒ်များကို ပြန်၍လေ့လာကြည့်ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ရေလွှမ်းမိုးမှုသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီးနှင့်ပြည်နယ် ၁၂ ခုတွင် ရေကြီးနစ်မြုပ်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါသည် (UNICEF, 2025)။ ထိုရေလွှမ်းမိုးမှုသည် အဓိကဆန်စပါးစိုက်ပျိုးသော ဒေသများဖြစ်သည့် ဧရာဝတီ၊ ပဲခူးနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးတို့ကို ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေခဲ့ပြီး ချင်းပြည်နယ်၊ ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင်လည်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများခဲ့ပါသည်။

ဆန်စပါးသည် နှံစားသီးနှံများအနက် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သုံးစွဲမှု အများဆုံးသီးနှံဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်သည် ဆန်စပါးကို အဓိကအစားအစာအဖြစ် စားသုံးလျက်ရှိကြရာ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအတွက် အဓိကကျသော သီးနှံတစ်ခုဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း ဆန်စပါးသည် အဓိကစားသုံးသော သီးနှံဖြစ်ပြီး မြန်မာ့စီးပွားရေး၏ အသက်သွေးကြောလည်းဖြစ်ကာ နှစ်စဉ် ဧက ၁၇ သန်းကျော် စိုက်ပျိုးလျက်ရှိသည်။

ပြည်ပနိုင်ငံများ၌ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ဖမ်းဆီးခံရသည့် မြန်မာနိုင်ငံသားများကို နယ်စပ်ဂိတ်များတွင် ဥပဒေနှင့်အညီ စနစ်တကျ ပြန်လည်ခေါ်ယူပေးနေသည့်သတင်းများကို မကြာခဏ မြင်တွေ့ရသည်။

မြန်မာနိုင်ငံဟာ အပူပိုင်းဇုန်အတွင်းကျရောက်တဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပါတယ်။ သမပိုင်းဒေသနဲ့နီးကပ်တဲ့ ဒေသတွေ၊ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းနဲ့နီးတဲ့ နေရာဒေသတွေမှာ အပူ - အအေးမျှတပြီး မိုးရွာသွန်းမှုကောင်းမွန်လို့ သီးနှံများအောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းနိုင်ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းနဲ့ ဝေးကွာတဲ့ အပူပိုင်းဒေသတွေမှာ မိုးရွာသွန်းမှုနည်းတဲ့အပြင် သီးနှံပင်တွေ နှစ်စဉ်စိုက်ပျိုးခဲ့ရာမှာ အပူရှိန်များခြင်း၊ ရေ၊ လေ တိုက်စားမှုများခြင်းတို့ကြောင့် မြေဆီဩဇာတဖြည်းဖြည်း ခန်းခြောက်ပြီး သဲဆန်တဲ့မြေများအဖြစ် ပြောင်းလဲလာပါတယ်။