အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ နိုင်ငံအလိုက်အစီရင်ခံစာ ၂၀၂၂ (Country Reports on Terrorism 2022) နဲ့ပတ်သက်လို့ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပမီဒီယာတချို့မှာ ဖော်ပြလာတာတွေ့ရပါတယ်။ ဒီအစီရင်ခံစာဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ သူတို့ကို ဦးဆောင်မှုပေးနေသူတွေအတွက် အတော်လေးတုန်လှုပ်စရာ ဖြစ်သွားပုံရပါတယ်။ အစီရင်ခံစာမှာ အခြားသောအကြောင်းကဏ္ဍတွေ ပါဝင်ပေမယ့် အခုကတော့ သူတို့ရဲ့ အစီရင်ခံစာပါအတိုင်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ပဲ ထောက်ပြရေးသားဖော်ပြ သွားပါမယ်။

မြန်မာနိုင်ငံဟာ ရေ၊ မြေ၊ တောတောင်၊ သဘာဝသယံဇာတ ပေါကြွယ်လှတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် ကမ္ဘာက အသိအမှတ်ပြုရတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ မြန်မာနိုင်ငံသားတိုင်းအတွက် မွေးဖွားလာကတည်းက မတောင်းဘဲရခဲ့တဲ့ မွေးရာပါဆုလာဘ်ကြီးလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကံကောင်းခြင်းလက်ဆောင်ကို ထိရောက်အကျိုးရှိစွာအသုံးချပြီး ဒီနိုင်ငံကြီးတိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးအောင် တက်ညီလက်ညီ ကြိုးပမ်းစွမ်းဆောင်ကြဖို့ဟာ နိုင်ငံသားအားလုံးအတွက် မွေးရာပါ တာဝန်ဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုနိုင်ပါတယ်။

၂၀၃၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရာသီမရွေးသွားလာနိုင်သော ကျေးလက်လမ်းများ ဖောက်လုပ်ပြီးစီးရေးအတွက် မဟာဗျူဟာမြောက်ချဉ်းကပ်မှု မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်ဖြစ်ရာ တီထွင်ဆန်းသစ်သော အတွေးအခေါ်၊ လုပ်နည်းလုပ်ဟန်များကို သမားရိုးကျဘောင်အတွင်းမှ ဖောက်ထွက်စဉ်းစား၍ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဆောင်ရွက်သင့်ပါသည်။

ကရင်ပြည်နယ် စုကလိမြို့သည် မြဝတီမြို့မှ အရှေ့ဘက် ၅၄ မိုင်ခန့် အကွာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အမြင့် ၆၅၇၈ ပေခန့်တွင် တည်ရှိပြီး တောင်ယာစိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုကြသည့် တောင်ပေါ်ကရင် (စကောကရင်) လူမျိုးများ အများဆုံး နေထိုင်ကြသည်။

အခုတစ်လော နိုင်ငံပိုင်သတင်းစာတွေမှာ စီးပွားရေးသတင်းတွေ အတော်များများ ဖော်ပြလာတာတွေ့ရတယ်။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံတော်က လက်ရှိအားပေးနေတဲ့ အသေးစား၊ အငယ်စားနှင့် အလတ်စားစီးပွားရေးလုပ်ငန်း (MSME) သတင်းဆောင်းပါး၊ အင်တာဗျူးတွေ၊ ဒေသထွက်ကုန်သတင်းတွေအပါအဝင် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ စီးပွားရေးသတင်းတွေအစုံအလင်ပါပဲ။ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းသလို ဗဟုသုတလည်းရတယ်။

၂၀၂၃ ခုနှစ် (၁၀၃) နှစ်မြောက် အမျိုးသားအောင်ပွဲနေ့ဆောင်ပုဒ်မှာ “ပြည်ထောင်စုငြိမ်းချမ်းရေးမှသည် နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆီသို့”ဟူ၍ဖြစ်သည်။ ပြည်ထောင်စုကြီးငြိမ်းချမ်းနေမှသာလျှင် ပန်းပေါင်းဝေဆာအလှဖြာလျက် အမိနိုင်ငံတော်ကြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ ရာနဲ့ချီတဲ့ (၁၃၅ မျိုးသော) လူမျိုးအစုအပေါင်းတို့နဲ့ ဖွဲ့တည်ရာ ပြည်ထောင်စုကြီးမှာ မျိုးချစ်စိတ်လည်းမရှိရ၊ နိုင်ငံချစ်စိတ်လည်းမရှိရ၊ ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ်လည်း မရှိရဘူးဆိုတဲ့ အဖြစ်။

ကျန်းမာခြင်း၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို ဖွင့်ဆိုရာတွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက ကျန်းမာခြင်းဆိုသည်မှာ အနာရောဂါတစ်ခုခု မရှိရုံမျှသာမက ကာယသုခ၊ စိတ္တသုခ၊ မိတ္တသုခတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူ၍ ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။ ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေးနှင့်စပ်လျဉ်း၍ လူ၏ဘဝအစ မိခင်၏ဝမ်းကြာတိုက်တွင် သန္ဓေသားဖြစ်ချိန်မှစတင်၍ သက်ကြီးဘိုးဘွားအရွယ်အထိ မျှော်မှန်းလူ့သက်တမ်းမြင့်မားစွာဖြင့် ကျန်းမာသန်စွမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ရေး၊ စိတ်၏ကျန်းမာရေးနှင့် ပြည့်စုံစေရေးနှင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွင် မိတ်ဆွေသင်္ဂဟများနှင့် ပျော်ရွှင်စွာ အတူတကွနေထိုင်နိုင်ရေးတို့သည် လူတိုင်းအတွက် လိုအပ်လှသည့် “အာရောဂျံပရမံလာဘံ”ဟူသည့် ကျန်းမာခြင်းသည် အဓိကကျသည့် လာဘ်ကြီးတစ်ပါးဖြစ်ပါသည်။ ယနေ့ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများတွင် နိုင်ငံအလိုက် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံသားများ၏ ကျန်းမာရေးကို ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ် ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် မြှင့်တင်ပေးလျက်ရှိရာတွင် အဓိကမရှိမဖြစ် အခြေခံအုတ်မြစ်မှာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုလုပ်ငန်းများ ဖြစ်ပါသည်။

ဘေးအန္တရာယ်ဟူသော စကားရပ်ကို အဓိပ္ပာယ်ဖွဲ့ဆိုရလျှင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် (Natural Disaster) နှင့် လူလုပ်ဘေးအန္တရာယ် (Man-made Disaster) ဟူ၍ သတ်မှတ်နိုင်သည်။ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များဆိုသည်ကား သဘာဝအလျောက် ရုတ်တရက် ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်လာသော ဖြစ်စဉ်များဖြစ်ပြီး လူလုပ်ဘေးအန္တရာယ်ဆိုသည်မှာ လူသားတို့၏ အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်ဖြင့် ပြုလုပ်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော အနိဋ္ဌာရုံများဖြစ်သည်။

ကျွန်တော်တို့ ဆရာဝန်ပေါက်စဘဝ လွန်ခဲ့သော နှစ် ၂၀ ကာလကို ပြန်ပြောင်းသတိရမိပါသည်။ ထိုစဉ်က ဆရာကြီးတစ်ဦးက မျိုးဆက်ပွားကျန်းမာရေးနှင့်ပတ်သက်၍ သင်ကြားပေးစဉ် ဖြစ်ပါသည်။ “မိခင်တစ်ဦး ကိုယ်ဝန်ဆောင်တော့မယ်ဆိုရင် ‘က’ သုံးလုံးကို နိုင်ရမယ်ကွ။ (၁) ကျွေးနိုင်ရမယ်၊ (၂) ကျောင်းထားနိုင်ရမယ်၊ (၃) နေမကောင်းရင် ကုနိုင်ရမယ်ဆိုတာ သိထားဖို့လိုတယ်။ မကျွေးနိုင်၊ ကျောင်းမထားနိုင်၊ မကုနိုင်ရင် သူတို့မိသားစုတွေသာ ပြဿနာတက်မှာမဟုတ်ဘဲ ပတ်ဝန်းကျင်ရော၊ လူထုရော နိုင်ငံအတွက်ပါ အကျိုးမဲ့စေတယ်ဆိုတာ တွေးတတ်ရမယ်။ မင်းတို့ဆရာဝန်တွေ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေအားလုံးဟာ နေမကောင်းတဲ့ကလေးတွေကို ကုတာတင်မကဘူး ကျောင်းတက်မယ့်ကလေးတိုင်း ကျန်းမာဖို့၊အစာ ကျွေးနေတဲ့ကလေးတိုင်း အာဟာရပြည့်ဖို့လည်း တာဝန်ရှိတယ်ဆိုတာ မှတ်ထားပါ။ တိုတိုပြောရရင် အမေ့ဝမ်းထဲကနေ သေဆုံးသည်အထိ ပြည်သူလူထုရဲ့နေ့စဉ်ဘဝမှာ ကျန်းမာရေးဌာနနဲ့ မပတ်သက်တာ မရှိဘူး။ တိုင်းပြည်တိုးတက်ချင်တယ်၊ သာယာဝပြောချင်တယ်ဆိုရင် လူတိုင်းကျန်းမာနေဖို့လိုတယ်။ မင်းတို့ အလုပ်တွေများများလုပ်၊ ပြည်သူလူထုကျန်းမာရေးအသိ၊ သတိတိုးပြီး လှုပ်ရှားမှုတိုင်းမှာ သူတို့ပါနိုင်အောင်လုပ်။ လူတွေကျန်းမာမှ နိုင်ငံချမ်းသာမှာဆိုတာ စိတ်ထဲရှိထားကြ” ပါတဲ့။